Maandag 12 november jl. waren wij uitgenodigd op het Nationaal HR-jaarcongres te Nyenrode, georganiseerd door NVP en FC-Klap. Naast een interessante middagsessie met prikkelende discussies kwam gedragsbioloog Patrick van Veen, bij wijze van intermezzo tussen het voor- en hoofdgerecht, ons vertellen dat wij net apen zijn. Waar we min of meer echt onderscheidend van elkaar zijn is de mate waarin we flexibel zijn. Ik hoor u al denken “ zijn apen dan nóg inflexibeler dan mensen?!” Maar niets is minder waar. Waar mensen flexibel zijn, zijn apen in het geheel niet flexibel. Een generatie aapsoort kan simpelweg uitsterven als een belangrijk (voedings)element wegvalt in de buurt van waar de betreffende aapsoort leeft.

Experiment 1: Hiërarchie

En als u denkt dat mensen hiërarchie hebben uitgevonden, dan kan u nog wel eens bedrogen uitkomen. Een mooi voorbeeld dat Patrick ons gaf was van een kolonie apen die aardappels eten. Echter, aardappels met zand want de apen kenden het fenomeen ‘wassen’ nog niet. Tot het moment dat één aap uit die kolonie het zat was om iedere dag na de maaltijd met flosdraad al dat zand tussen z’n tanden weg te flossen… Deze aap besloot dat er een oplossing moest zijn en vond de oplossing in de aangrenzende zee. Kortom, de aap nam de aardappel mee naar zee, waste het zand en ‘schilde’ de aardappel zelfs nog even door met z’n gebit de schil eraf te bijten en uit te spugen in zee. Het interessante, maar vermakelijke, effect was dat enkel die apen dit gedrag gingen volgen die hiërarchisch gezien op gelijk of lager niveau stonden. Ofwel, de ‘hogergeplaatste’ apen aten tot het einde van hun bestaan nog aardappels met zand. Simpelweg omdat ze zich niet interesseerde voor wat de ‘lager-geplaatste’ aap deed…

Wat zegt u? Het lijkt alsof dit over uw collega gaat?!

Experiment 2: Rechtvaardigheid

In een experiment dat Patrick heeft uitgevoerd plaatste hij twee apen in twee naast elkaar gelegen kooien. De verzorgers hadden op een plank met wielen twee druiven neergelegd op de uiterste zijkanten. Ofwel, de apen konden elkaars druif niet pakken. Deze plank op wielen kon enkel de apen bereiken als zij tegelijkertijd aan een touw trokken. Trok de een voor de ander niet aan het touw, dan trok de aap die wel aan het touw trok, het hele touw uit het construct en dan had hij dus enkel een touw, maar geen druif.

Het experiment begon op gelijk niveau. Dus beide apen allebei 1 druif. In een tweede ronde kreeg de ene aap 2 druiven en de andere aap 1 druif. Dit verschil lieten de verzorgers duidelijk zichtbaar zien. Voor het resultaat maakte het niets uit. Beide apen trokken gretig aan het touw en samen genoten ze van de lekkere ‘snack’. Tot het verschil drie druiven groot was. Toen dacht de aap die telkens maar 1 druif kreeg: zoek het maar uit, aan mijn lijf geen polonaise. Met het gevolg dat de aap die kans maakte op 4 druiven alleen aan het touw trok en dus enkel het touw in handen had. Wat hiermee wordt aangetoond is dat apen werken en redeneren vanuit een rechtvaardigheidsgevoel. Iets van onderscheid dulden ze nog, maar als dit teveel wordt dan zetten ze de hakken in het zand en kan iedereen het heen en weer krijgen. Overigens, in een ander geval werd er 1 aap gewisseld. De uitkomst was hetzelfde, maar het verschil in druiven was 7 stuks. Kortom, deze aap had meer geduld, maar kwam uiteindelijk tot dezelfde conclusie.

Wat zegt u? Het lijkt alsof dit over uw collega gaat?!

Experiment 3: Macht

Een laatste experiment dat ik hier met u wil bespreken is de aap die controle krijgt over een groene en een blauwe knop. Wanneer de aap op de groene knop drukt werpt de verzorger selderij toe, maar wanneer de aap op de blauwe knop drukt dan ontvangt de aap een druif. Nu moet u weten dat voor deze aap de druif de ultieme snack is en de selderij wordt gezien als een snack bij gebrek aan beter. Kortom, liever niet tenzij er echt niets anders in huis is…

Voor dit experiment hadden ze de ‘opper-aap’ in een grote kooi gezet waar collega apen ook vrijelijk rondliepen en de mogelijkheid hadden om naar het buitenterrein te gaan. De opper-aap die op de knop moest drukken zat direct achter de tralies, tegenover de verzorgers, vanwaar hij de ‘macht’ had om hetgeen hij ontving te delen met zijn collega’s of gewoon lekker zelf te houden. De onderzoekers wisten heel zeker dat de aap goed doorhad wat hij bij welke knop zou ontvangen. Echter, de aap drukte telkens op de groene knop en kreeg dus selderij toegeworpen, terwijl de onderzoekers hadden verwacht dat de aap telkens op de blauwe knop zou drukken en zodoende de lekkere druif kreeg toegeworpen. Maar goed, de aap wierp de selderij vervolgens verder de kooi in waardoor het toegankelijk werd voor z’n collega-apen. Heel nobel dus! Althans, dat lijkt het op het eerste gezicht…

Want wat er vervolgens gebeurde laat een iets andere waarheid zien. Na verloop van tijd hadden de collega apen wel genoeg van de selderij en vertrokken zij naar het buitenverblijf. En wat deed de opper-aap nadat hij nog maar alleen was? Juist, massaal op de blauwe knop drukken! Toen vervolgens de collega-apen buiten hoorden dat de opper-aap aan het smakken was en windjes liet (dat doen apen blijkbaar in wat meer frequente mate zodra zij druiven eten) kwamen zij even polshoogte nemen of er inmiddels niet toevallig druiven in omloop waren. Wat doet de opper-aap op dat moment? Juist, drukt weer de groene knop in en krijgt selderij toegeworpen wat hij vervolgens ‘keurig’ deelt met zijn collega apen.

Wat zegt u? Het lijkt alsof dit over uw collega gaat?!

Conclusie: Relatie aap-mens

Patrick vertelde ons ten slotte nog hoe hij een duidelijke relatie zag tussen zijn bevindingen in de apenwereld en hetgeen er gebeurt op de werkvloer. Tegelijkertijd weet hij dat wanneer er in de apenwereld evenredig aandacht wordt geschonken aan de individuele aap door de verzorgers er socialer gedrag wordt vertoond en ze tot betere samenwerking komen. Maar, vertelde Patrick, dan moet je wel de individuele aap kennen en vertrouwen geven. De aap echt onderdeel laten zijn van de groep. En zo is het met mensen eigenlijk niet anders. Het enige is dat heel veel organisaties hun mensen helemaal niet zo goed kennen. En dan kom ik toch uit op wat wij in onze advertentie verwoorden als: “Wie kent uw personeel beter? U of de glazenwasser?”

U mag best weten dat wij nu gesprekken voeren met Patrick om onze Digitale Personeelsmonitor in te zetten in de Apenheul… Binnenkort weten zij dus precies welke apen zij in huis hebben. Wilt u dat ook? Uhh, weten wie die mensen eigenlijk zijn die u in uw organisatie heeft? Neem dan vandaag nog contact met ons op!